รู้หรือไม่? ลายจมูกของน้องหมาและน้องแมว 'ไม่ซ้ำกัน' เหมือนลายนิ้วมือคน!

คุณเคยสังเกตรายละเอียดเล็กๆ บนจมูกของน้องหมาหรือน้องแมวที่บ้านหรือไม่? ส่วนที่ดูเหมือนจะเป็นเพียงปุ่มเล็กๆ ชื้นๆ ที่พวกเขาใช้ดมกลิ่นอาหารหรือของเล่นนั้น แท้จริงแล้วซ่อนความพิเศษที่น่าทึ่งไว้มากมาย! เช่นเดียวกับที่มนุษย์เรามีลายนิ้วมือที่ไม่ซ้ำกัน น้องหมาและน้องแมวก็มีลายจมูกที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวเช่นกัน จมูกของพวกเขาไม่ได้มีไว้เพียงเพื่อหายใจหรือดมกลิ่นเท่านั้น แต่ยังเป็นอวัยวะที่ซับซ้อนและมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการดำรงชีวิตของพวกเขา

ลายจมูกที่ไม่ซ้ำกัน… เหมือนลายนิ้วมือจริงหรือ?

ใช่แล้ว! ลายจมูกของสุนัขและแมวแต่ละตัวมีความเป็นเอกลักษณ์ไม่ซ้ำกัน เหมือนกับลายนิ้วมือของมนุษย์ ลายจมูกนี้ประกอบด้วยรูปแบบที่ซับซ้อนของปุ่มนูน (beads) และร่องลึก (grooves) ที่เชื่อมต่อกันเป็นลวดลายเฉพาะตัว ในกรณีของสุนัข นักวิจัยมักจะศึกษาบริเวณระหว่างและรอบๆ รูจมูก รวมถึงรูปร่างของรูจมูก (nares) ซึ่งแตกต่างกันในแต่ละตัว

การศึกษาวิจัยหลายชิ้นได้ยืนยันความเป็นเอกลักษณ์ของลายจมูกสัตว์เลี้ยง ตัวอย่างเช่น งานวิจัยที่ศึกษาลูกสุนัขพันธุ์บีเกิ้ล 10 ตัว โดยถ่ายภาพจมูกทุกเดือนเป็นเวลา 10 เดือน ตั้งแต่อายุ 2 เดือนจนถึง 11 เดือน พบว่าแต่ละตัวมีลายจมูกที่ไม่ซ้ำกัน แม้แต่ลูกสุนัขที่เป็นพี่น้องกันก็ยังมีลายจมูกที่แตกต่างกัน

ลายจมูกเกิดขึ้นได้อย่างไร และอยู่ถาวรไหม?

ลายจมูกของสัตว์เลี้ยงเกิดขึ้นในช่วงแรกของการพัฒนาร่างกาย โดยได้รับอิทธิพลจากปัจจัยทางพันธุกรรมและสภาพแวดล้อม กระบวนการเกิดลายจมูกมีความคล้ายคลึงกับการเกิดลายนิ้วมือในมนุษย์ ซึ่งเกิดจากการเชื่อมต่อระหว่างชั้นผิวหนังด้านนอก (epidermis) และชั้นผิวหนังด้านใน (dermis)

ที่น่าสนใจคือ ลายจมูกของสุนัขจะพัฒนาเต็มที่เมื่ออายุประมาณ 2 เดือน และจะคงรูปแบบเดิมไปตลอดชีวิต ยกเว้นในกรณีที่มีการบาดเจ็บรุนแรง การศึกษาในปี 2021 พบว่าลายจมูกของลูกสุนัขจะคงที่ตั้งแต่อายุ 2 เดือนและไม่เปลี่ยนแปลงตลอดปีแรกของชีวิต ความคงทนของลายจมูกนี้ทำให้สามารถใช้เป็นเครื่องมือในการระบุตัวตนของสัตว์เลี้ยงได้อย่างน่าเชื่อถือ

จมูก (และระบบดมกลิ่น) ใช้ในการจดจำอะไรได้บ้าง?

สิ่งสำคัญที่ควรเข้าใจคือ ไม่ใช่ตัวลายจมูกที่ทำหน้าที่จดจำ แต่เป็นระบบรับกลิ่น (olfactory system) ที่ทำงานร่วมกับสมองต่างหาก ระบบนี้มีความซับซ้อนและทรงพลังมาก โดยเฉพาะในสุนัขและแมว

ระบบรับกลิ่นที่น่าทึ่ง

ระบบรับกลิ่นของสุนัขประกอบด้วยโครงสร้างต่างๆ ในร่างกายที่ช่วยให้สามารถรับกลิ่นได้ ซึ่งรวมถึงจมูก โพรงจมูก ตัวรับกลิ่น ก้านสมองรับกลิ่น และเส้นประสาทรับกลิ่น สุนัขมีตัวรับกลิ่นประมาณ 300 ล้านตัว เทียบกับมนุษย์ที่มีเพียง 5 ล้านตัว ทำให้พวกเขาสามารถจับกลิ่นแม้เพียงเล็กน้อยได้

นอกจากนี้ สุนัขและแมวยังมีอวัยวะพิเศษที่เรียกว่า “อวัยวะวอเมอโรเนซัล” หรือ “อวัยวะของจาคอบสัน” (Jacobson’s organ) ซึ่งช่วยให้พวกเขาสามารถตรวจจับฟีโรโมน หรือสัญญาณทางเคมีจากสัตว์อื่นๆ ได้ นี่ทำให้พวกเขาสามารถรับรู้สิ่งที่มนุษย์ไม่สามารถรับรู้ได้ เช่น อารมณ์หรือสถานะการสืบพันธุ์ของสัตว์อื่น

สิ่งที่สัตว์เลี้ยงจดจำได้ผ่านระบบรับกลิ่น

บุคคล: สัตว์เลี้ยงสามารถจดจำเจ้าของและคนในครอบครัวได้จากกลิ่นเฉพาะตัว แมวใช้จมูกเพื่อระบุตัวตนของคน สัตว์ และวัตถุต่างๆ
สถานที่และอาณาเขต: แมวใช้การทำเครื่องหมายด้วยกลิ่นเพื่อระบุอาณาเขต โดยปล่อยฟีโรโมนผ่านจมูกและต่อมบนใบหน้า เมื่อแมวถูใบหน้ากับวัตถุ มันจะฝากสารเคมีเหล่านี้ไว้
สภาพแวดล้อม: สุนัขใช้การดมกลิ่นเพื่อรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับสภาพแวดล้อม เสมือนเป็นแผนที่กลิ่นที่ละเอียดสำหรับพวกเขา ทุกการดมกลิ่นบอกเรื่องราว-ใครอยู่ที่นั่น ทำอะไร และเมื่อไหร่
อารมณ์และสถานะทางสุขภาพ: สัตว์เลี้ยงสามารถตรวจจับการเปลี่ยนแปลงในกลิ่นที่บ่งบอกถึงอารมณ์หรือสุขภาพ บางตัวถูกฝึกให้ตรวจจับโรคต่างๆ เช่น มะเร็ง เบาหวาน หรืออาการชัก
เรื่องราวในอดีต: สุนัขสามารถวิเคราะห์กลิ่นเพื่อเข้าใจว่ามีสัตว์ตัวอื่นผ่านมาเมื่อไหร่และทำอะไร

การตอบสนองแบบเฟลห์เมน (Flehmen Response)

คุณเคยสังเกตเห็นแมวของคุณอ้าปากเล็กน้อยหลังจากดมกลิ่นบางอย่างหรือไม่? นี่เรียกว่า “การตอบสนองแบบเฟลห์เมน” เป็นพฤติกรรมที่แมวม้วนริมฝีปากและอ้าปากหลังจากดมกลิ่นบางอย่าง

พฤติกรรมนี้ช่วยให้พวกเขาวิเคราะห์กลิ่นได้ลึกซึ้งยิ่งขึ้นโดยใช้อวัยวะวอเมอโรเนซัลที่อยู่บนเพดานปาก มันมีประโยชน์เป็นพิเศษในการตรวจจับฟีโรโมนที่เกี่ยวข้องกับการผสมพันธุ์หรือการระบุตัวแมวตัวอื่น

การนำลายจมูกไปใช้ประโยชน์

ความเป็นเอกลักษณ์ของลายจมูกได้นำไปสู่การพัฒนาเทคโนโลยีที่น่าสนใจ เช่น แอปพลิเคชันที่ใช้ปัญญาประดิษฐ์ (AI) ในการระบุตัวตนของสุนัขและแมวจากลายจมูกหรือใบหน้า

ในปี 2021 บริษัทสตาร์ทอัพในเกาหลีใต้ชื่อ Petnow ได้ร่วมมือกับนักวิจัยจากมหาวิทยาลัยยอนเซเพื่อพัฒนาเทคโนโลยีที่สามารถระบุตัวตนของสุนัขด้วยความแม่นยำเกือบ 99% เพียงแค่ดูรูปแบบของสันนูนและรอยย่นบนจมูก เทคโนโลยีนี้ได้ถูกรวมเข้ากับแอปพลิเคชันที่ออกแบบมาเพื่อช่วยให้สัตว์เลี้ยงที่หายไปได้กลับมาอยู่กับเจ้าของ

นอกจากนี้ ในเมืองฟุกุโอกะ ประเทศญี่ปุ่น มีการใช้แอปพลิเคชันชื่อ NoseID ซึ่งใช้เทคโนโลยีล่าสุดที่สามารถระบุตัวตนของสุนัขแต่ละตัวโดยใช้ลายจมูก ในเมืองนี้ สุนัขที่หายไปทั้งหมดที่ถูกรวบรวมที่ศูนย์สวัสดิภาพสัตว์เลี้ยงจะถูกระบุตัวตนด้วยการสแกนจมูกของ NoseID

เกร็ดน่ารู้เกี่ยวกับจมูกน้องๆ

ทำไมจมูกสุนัขถึงเปียก?

จมูกเปียกช่วยให้สุนัขดมกลิ่นได้ดีขึ้น เพราะอนุภาคกลิ่นจะติดกับพื้นผิวที่เปียกได้ดีกว่า นอกจากนี้ จมูกเปียกยังช่วยในการระบายความร้อน สุนัขระบายความร้อนบางส่วนผ่านอุ้งเท้าและการหอบ แต่ยังใช้ช่องจมูกเป็นกลไกในการระบายความร้อนด้วย

จมูกของสุนัขเปียกได้จากหลายวิธี:

จมูกหลั่งเมือก: ภายในจมูกมีต่อมพิเศษที่ผลิตเมือกเพื่อให้ช่องจมูกชุ่มชื้น
สุนัขเลียจมูกของตัวเอง: สุนัขมักเลียจมูกเพื่อให้สะอาดและชุ่มชื้น
จมูกเปียกจากการทำงาน: สุนัขใช้จมูกสำรวจสิ่งต่างๆ ซึ่งอาจทำให้จมูกเปียกจากความชื้นในสิ่งแวดล้อม

ความสามารถพิเศษที่น่าทึ่ง: การตรวจจับความร้อน

นักวิทยาศาสตร์ได้ค้นพบความสามารถใหม่ในจมูกของสุนัข: ความสามารถในการตรวจจับความร้อน! สุนัขสามารถรับรู้รังสีความร้อนอ่อนๆ-ความร้อนจากร่างกายของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

ความสามารถในการรับรู้ความร้อนอ่อนๆ พบได้ในสัตว์เพียงไม่กี่ชนิด: ด้วงไฟดำ งูบางชนิด และค้างคาวแวมไพร์ธรรมดา ซึ่งทั้งหมดใช้มันในการล่าเหยื่อ การค้นพบนี้ช่วยอธิบายว่าทำไมสุนัขที่มีปัญหาด้านการมองเห็น การได้ยิน หรือการดมกลิ่น ยังคงสามารถล่าได้อย่างประสบความสำเร็จ

ลายจมูกของน้องหมาและน้องแมวไม่เพียงแต่มีความเป็นเอกลักษณ์เหมือนลายนิ้วมือของมนุษย์เท่านั้น แต่ยังเป็นส่วนหนึ่งของระบบรับกลิ่นอันทรงพลังที่ช่วยให้พวกเขาเข้าใจโลกรอบตัว จมูกของพวกเขาไม่ได้เป็นเพียงอวัยวะสำหรับหายใจหรือดมกลิ่นเท่านั้น แต่ยังเป็นเครื่องมือสำคัญในการสื่อสาร การระบุตัวตน และการอยู่รอด

ครั้งต่อไปเมื่อน้องหมาหรือน้องแมวของคุณยื่นจมูกเปียกๆ มาดม ลองสังเกตลวดลายเล็กๆ บนจมูกของพวกเขา และชื่นชมความมหัศจรรย์ของธรรมชาติที่สร้างอวัยวะเล็กๆ แต่ซับซ้อนนี้ขึ้นมา พวกเขากำลังรับรู้โลกในแบบที่เราแทบจะจินตนาการไม่ถึง ผ่านการดมกลิ่นที่ละเอียดอ่อนและทรงพลังอย่างน่าทึ่ง

ที่มา